فتاده تخته سنگ آنسوی تر٬ انگار کوهی بود
و ما این سو نشسته٬ خسته انبوهی
زن و مرد و جوان و پیر
همه با یکدگر پیوسته لیک از پای و با زنجیر
اگر دل می کشیدت سوی دلخواهی
به سویش می توانستی خزیدن٬ لیک تا آنجایی که رخصت بود
تا زنجیر
ندانستیم
ندایی بود در رویایی خوف و خستگیهامان
و یا آوایی از جایی٬
کجا؟ هرگز نپرسیدیم
چنین می گفت:
فتاده تخته سنگ آنسوی٬ وز پیشینیان پیری
بر او رازی نوشته است هر کس طاق هر کس جفت
چنین می گفت چندین بار
صدا٬ و آنگاه چون موجی که بگریزد ز خود در خامشی می خفت
و ما چیزی نمی گفتیم
و ما تا مدتی چیزی نمی گفتیم
پس از آن نیز تنها در نگه مان بود اگر گاهی
گروهی شک و پرسش ایستاده بود
و دیگر سیل و خیل خستگی بود و فراموشی
و حتی در نگه مان نیز خاموشی
و تخته سنگ آنجا اوفتاده بود
شبی که لعنت از مهتاب می بارید
و پاهامان ورم می کرد و می خارید
یکی از ما که زنجیرش کمی سنگین تر از ما بود٬ لنت کرد گوشش را
و نالان گفت: باید رفت
و ما با خستگی گفتیم: لنت بیش بادا گوشمان را چشممان را نیز٬
باید رفت
و رفتیم و خزان رفتیم تا جایی که تخته سنگ آنجا بود
یکی از ما که زنجیرش رهاتر بود٬ بالا رفت٬ آنگه خواند:
کسی راز مرا داند
که از اینرو به آنرویم بگرداند
و ما با لذتی بیگانه این راز غبار آلود را مثل دعایی زیر لب تکرار می کردیم
و شب شط جلیلی بود پر مهتاب
هلا٬ یک ... دو ... سه ... دیگر بار
هلا٬ یک ... دو ... سه ... دیگر بار
عرق ریزان٬ عزا٬ دشنام٬ گاهی گریه هم کردیم
هلا٬ یک ... دو ... سه ... زینسان بارها بسیار
چه سنگین بود اما سخت شیرین بود پیروزی
و ما با آشناتر لذتی٬ هم خسته هم خوشحال٬
ز شوق و شور مالامال
یکی از ما که زنجیرش سبکتر بود
به جهد ما دورودی گفت و بالا رفت
خط پوشیده را از خاک و گل بسترد و با خود خواند
و ما بی تاب
لبش را با زبان تر کرد٬ ما نیز آنچنان کردیم
و ساکت ماند
نگاهی کرد سوی ما و ساکت ماند
دوباره خواند٬ خیره ماند٬ پنداری زبانش مرد
نگاهش را ربوده بود نا پیدای دوری٬ ما خروشیدیم
بخوان! او همچنان خاموش
برای ما بخوان! خیره به ما ساکت نگه می کرد
پس از لختی
در اثنایی که زنجیرش صدا می کرد
فرود آمد٬ گرفتیمش که پنداری که می افتاد
نشاندیمش
بدست ما و دست خویش لعنت کرد
چه خواندی٬ هان؟
مکید آب دهانش را و گفت آرام
نوشته بود:
همان
کسی راز مرا داند
که از اینرو به آنرویم بگرداند
نشستیم و به مهتاب و شب روشن نگه کردیم
و شب شط علیلی بود...
این شعر یکی از شاهکارهای شاعر معاصر ما اخوان ثالث است که به او لقب فردوسی دوم داده شده. در این شعر شاعر به پوچ گرایی اشاره می کند. زن و مرد و جوان پیر منظور انسانهای دنیا هستند و زنجیر نماد وابستگی به دنیا و امور روزمره است تخته سنگ هم نماد هدف است.
برف می بارد
برف می بارد به روی خار و خاراسنگ
کوه ها خاموش
دره ها دلتنگ
راه ها چشم انتظار کاروانی با صدای زنگ
بر نمی شد گر ز بام کلبه ها دودی
یا که سوسوی چراغی گر پیامی مان نمی آورد
رد پاها گر نمی افتاد روی جاده ها لغزان
ما چه می کردیم در کولاک دل آشفته دمسرد؟
آنک٬ آنک کلبه ای روشن
روی تپه روبه روی من
در گشوندم
مهربانی ها نمودندم
زود دانستم که دور از داستان خشم و برف و سوز
در کنار شعله ی آتش
قصه می گوید برای بچه های خود عمو نوروز:
گفته بودم زندگی زیباست
گفته و نا گفته ای بس نکته ها کاینجاست
آسمان باز
آفتاب زر
باغ های گل
دشت های بی در و پیکر
سر برون آوردن گل از درون برف
تاب نرم رقص ماهی در بلور آب
بوی خاک عطر باران خورده در کهسار
خواب گندمزارها در چشمه ی مهتاب
آمدن٬ رفتن٬ دویدن
عشق ورزیدن
در غم انسان نشستن
پابه پای شادمانی های مردم پای کوبیدن
کار کردن٬ کار کردن
آرمیدن
چشم انداز بیابان های خشک و تشته را دیدن
جرعه هایی از سبوی تازه آب پاک نوشیدن
گوسفندان را سحرگاهان به سوی کوه راندن
همنفس با بلبلان کوهی آواره خواندن
در تله افتاده آهو بچگان را شیر دادن
نیمروز خستگی را در پناه دره ماندن
گاه گاهی
زیر سقف این سفالین بام های مه گرفته
قصه های در هم غم را ز نم نم های باران ها شنیدن
بی تکان گهواره رنگین کمان را
در کنار بام دیدن
یا٬ شب برفی
پیش آتش ها نشستن
دل به رویاهای دامنگیر و گرم شعله بستن
آری٬ آری زندگی زیباست
زندگی آتشگهی دیرنده پابرجاست
گر بیفروزیش٬ رقص شعله اش در هر کران پیداست
ورنه٬ خاموش است و خاموشی گناه ماست.
پیر مرد آرام و با لبخند
کنده ای در کوره ی افسرده جان افکند
چشم هایش در سیاهی های کومه جست و جو می کرد
زیر لب آهسته با خود گفتگو می کرد:
زندگی را شعله باید برفروزنده
شعله ها را هیمه سوزنده
جنگلی هستی تو ای انسان
جنگل ای روییده آزاده
بی دریغ افکنده روی کوه ها دامن
آشیان ها بر سر انگشتان تو جاوید
چشمه ها در سایبان های تو جوشنده
آفتاب و باد و باران بر سرت افشان
جان تو خدمتگر آتش
سر بلند و سبز باش ای جنگل انسان.
قسمتی از شعر آرش کمانگیر
از سیاوش کسرایی
ما دلشدگان خسرو شیرین پناهیم ما کشته آن مه رخ شیرین کلاهیم
ما از دو جهان غیر تو ای عشق نخواهیم ما از دو جهان غیر تو ای عشق نخواهیم
صد شور نهان با ما تاب و تب جان با ما در این سر بی سامان غمهای جهان با ما
با ساز و نی با جام می با یاد وی شوری دیگر اندازیم در میکده جان
جمع مستان غزلخوانیم همه مستان سر اندازیم سر اندازیم سراندازیم
خبر این هنر ندانیم که هر چه می توانیم خبر این هنر ندانیم که هر چه می توانیم
غم از دلها بر اندازیم بر اندازیم
ما دلشدگان خسرو شیرین پناهیم ما از دو جهان غیر تو ای عشق نخواهیم
صد شور نهان با ما تاب و تب جان با ما در این سر بی سامان غمهای جهان با ما
شاعر: فریدون مشیری
خواننده: محمد رضا شجریان
برای فیلم خاطره انگیز دلشدگان از
علی حاتمی